Сысці жыць на вуліцу, каб уратаваць душу. Споведзь бяздомнага з псіхіятрычным дыягназам

Яшчэ ў дзяцінстве Леаніду Усіку паставілі псіхіятрычны дыягназ. Але далёка не толькі адзін дыягназ папсаваў яму жыццё. З дыягназам, аказваецца, можна жыць, як і з галасамі, якія гучаць у галаве… Леанід страціў жыллё, сям’ю, нават некалькі разоў быў блізкі да таго, каб страціць жыццё… Але ўвесь гэты час вёў змаганне з самім сабой, каб не страціць самае галоўнае – сумленне.

Дыягназ нарадзіў крыўду

У 62 га­ды звы­чай­на ўжо мож­на пад­во­дзіць вы­ні­кі. Але Ле­а­нід, мож­на ска­заць, толь­кі зра­зу­меў і па­чаў вып­раў­ляць улас­ныя па­мыл­кі. І са­мае га­лоў­нае – ён не са­ро­ме­ец­ца пра іх ка­заць. Га­лоў­нае, каб ін­шыя іх не на­ра­бі­лі. Яго жыц­цё – гэ­та бяс­кон­цыя па­дзен­ні. Чым ні­жэй па­да­еш, тым скла­да­ней бу­дзе пад­няц­ца.

На­ра­дзіў­ся Ле­а­нід у Дзят­лаў­скім ра­ё­не Гро­дзен­скай воб­лас­ці, але свай­го дзя­цін­ства фак­тыч­на не па­мя­тае. «Мая ма­ма жы­ла ў Мін­ску, пра­ца­ва­ла на чы­гун­цы. Я ж хва­рэў моц­на і час­та. Та­ды мя­не ад­да­ва­лі на вы­ха­ван­не да ста­ра­ве­раў пад По­лацк».

Ужо ў 9 га­доў яму пас­та­ві­лі псі­хі­ят­рыч­ны ды­яг­наз. У 16 га­доў Ле­а­ні­да пас­та­ві­лі на ўлік ў псі­ха­ла­гіч­ны дыс­пан­сер.

/

«Але мае баць­кі бы­лі вер­ні­ка­мі. Яны ска­за­лі, што мая хва­ро­ба – дар Бо­жы, ле­кі ад яе не да­па­мо­гуць. Ад­па­вед­на, ле­кі мне і не да­па­ма­га­лі». 

/

Ка­лі яму споў­ні­ла­ся 20, на дзі­ва, ён тра­піў у вой­ска, у ра­ды­ёраз­вед­ку. Гэ­та бы­лі яго са­мыя шчас­лі­выя га­ды: «Я про­ста спа­дзя­ваў­ся, што пас­ля вой­ска мя­не зды­муць з улі­ку, у мя­не пач­нец­ца нар­маль­нае жыц­цё». Але з улі­ку не зня­лі. Па­ча­ло­ся зма­ган­не за леп­шае, як яму па­да­ва­ла­ся, жыц­цё. Пра­ца на за­во­дзе, які быў звя­за­ны з элек­трон­на-вы­лі­чаль­най апа­ра­ту­рай. Пас­ля – прад­пры­маль­ніц­кая дзей­насць: ут­ры­ман­не абут­ко­вых май­стэр­няў. Усё гэ­та суп­ра­ва­джа­ла­ся вя­лі­кі­мі гра­шы­ма, пы­хай, ал­ка­го­лем: «За­раз я ўжо ра­зу­мею, што ўсе гэ­тыя вы­хад­кі, звя­за­ныя з ал­ка­го­лем – гэ­та ж про­ста дзі­ця­чая крыў­да! Вы ўя­ві­це, у 16 га­доў пас­та­віць ча­ла­ве­ка на ўлік! У мя­не та­ды нак­ры­ла­ся ўся мая спар­тыў­ная кар’ера».

– Ма­ма ат­ры­ма­ла ква­тэ­ру на Мас­коў­скай, я быў там пра­пі­са­ны, – уз­гад­вае Ле­а­нід. – Але пас­ля жа­ніць­бы я жыў з сям’ёй у ін­шым мес­цы.

Праўда, з сям’ёй ён пра­жыў толь­кі шэсць га­доў. Праз тое, што ён злоў­жы­ваў ал­ка­го­лем, які быў змя­ша­ны з асаб­лі­вас­ця­мі псі­хіч­на­га ста­ну, жон­ка з ім жыць больш не ста­ла. Пак­ры­се Ле­а­нід страч­ваў усіх бліз­кіх. Па­куль не зас­таў­ся амаль адзін.

Ве­рыць – аз­на­чае дзей­ні­чаць

У 1996 го­дзе Ле­а­нід на­ма­цаў чар­го­вае дно. Жон­ка з ім жыць ад­мо­ві­ла­ся. Рос­пач­ныя по­шу­кі пра­цы ні да ча­го не пры­вя­лі. Бы­ла маг­чы­масць улад­ка­вац­ца ў ад­ну з сі­ла­вых струк­тур, але да­вед­ка аб ды­яг­на­зе абяр­ну­ла ўсё суп­раць яго. На­пэў­на, гэ­та ста­ла апош­няй кроп­ляй для та­го, каб сыс­ці ў ні­ку­ды. Дак­лад­ней, на ву­лі­цу.

– Вы жы­лі з ін­шы­мі бяз­дом­ны­мі? – пы­таю Ле­а­ні­да.

– І так, і не. Я сы­хо­дзіў ад іх. Я шу­каў ку­ток, бо ха­цеў па­быць адзін.

Ле­а­нід ка­жа, што та­ды прэ­па­ра­ты, якія яму вы­пі­са­лі ра­ней, яму не асаб­лі­ва да­па­ма­га­лі. Ён пры­маў іх і за­пі­ваў тан­ным ві­ном. На­пэў­на, ду­маў, што так мож­на больш заг­лу­шыць га­ла­сы ў га­ла­ве і роў у сэр­цы.

Гэ­та пры­вя­ло ў 1998-ым да чар­го­ва­га дна: ён ака­заў­ся ў кры­тыч­ным ста­не ў баль­ні­цы. Вы­я­ві­лі пух­лі­ны ва ўнут­ра­ных ор­га­нах.

/

«Там мне дак­та­ры ска­за­лі: або я раб­лю пэў­ныя дзе­ян­ні, або я пам­ру. Я ім па­ве­рыў. Ве­ра – гэ­та дзе­ян­не, та­му я і па­чаў дзей­ні­чаць. Твай­му це­лу мо­жа да­па­маг­чы ўрач і псі­ха­тэ­ра­пеўт. Але ду­шу тваю не ўра­туе ніх­то, ак­ра­мя ця­бе»

/

Ле­а­нід за­няў­ся сва­ім зда­роў­ем. Здаў ана­лі­зы, па­даб­раў са­бе ком­плекс з траў, якія стаў пры­маць, на­заў­жды кі­нуў піць, улад­ка­ваў­ся на пра­цу, вяр­нуў­ся да ма­ці. І… знай­шоў са­бе ці­ка­вае хо­бі.

– Я та­ды двор­ні­кам пра­ца­ваў, ба­ра­да ўжо ад­рас­ла – па по­яс, – па­каз­вае Ле­а­нід. – І я вось мя­ту зран­ку, а да мя­не па­ды­хо­дзіць жан­чы­на і ка­жа: «Дзед Ма­роз, ідзі ты на кі­нас­ту­дыю, пас­пра­буй у кі­но зды­мац­ца!» Ну, мы і пай­шлі. Мя­не паг­ля­дзе­лі і ска­за­лі, што бу­дуць зды­маць. А гры­мёр на­о­гул ска­заў, што і грым мне не пат­рэб­ны. Пер­шы раз бы­ло не па са­бе, а пас­ля ўвесь гэ­ты пра­цэс стаў вык­лі­каць ці­каў­насць. Спа­чат­ку мя­не раз­драж­ня­ла ка­ме­ра най­больш. Пас­ля на­ву­чыў­ся па­зі­ра­ваць.

Праўда, быў і та­кі вы­па­дак, ка­лі Ле­а­ні­да выг­на­лі са зды­мач­най пля­цоўкi: у ім­пра­ві­за­ва­най бой­цы ён пры­мя­ніў сап­раў­дную сі­лу, уз­га­даў­шы вой­ска.
Са­мы зна­ка­мі­ты фільм, у якім зняў­ся Ле­а­нід – «Анас­та­сія Слуц­кая». Там ён сыг­раў ба­я­ры­на. Так­са­ма па­ра­іў паг­ля­дзець се­ры­ял «Вак­зал», у якім ён сыг­раў ся­бе – ба­дзя­гу, які жыў на вак­за­ле.

Кі­но ства­ры­ла для Ле­а­ні­да па­ра­лель­ную рэ­аль­насць, дзе бы­ло ці­ка­ва, утуль­на і бяс­печ­на, хоць ро­лі ў яго і бы­лі дру­гас­ныя. Так, ён зды­маў­ся, па­ра­лель­на пра­цу­ю­чы двор­ні­кам, да 2010 го­да.

Стра­та жыл­ля

Ка­лі Ле­а­нід стаў зноў жыць з ма­ці, то да­па­ма­гаў ёй у бю­рак­ра­тыч­ных пы­тан­нях, бо яна са­ма бы­ла не­пісь­мен­ная. У той жа ква­тэ­ры жыў брат, які злоў­жы­ваў ал­ка­го­лем.

– У ква­тэ­ры бы­лі пас­та­ян­ныя п’ян­кі, і ні­чо­га не­маг­чы­ма бы­ло зра­біць, – уз­гад­вае Ле­а­нід. – Ад­чу­ваў я ся­бе та­ды вель­мі кеп­ска. Усё бы­ло як у ту­ма­не, на­ват смерць ма­ці я кеп­ска па­мя­таю. Пас­ля быў суд, у вы­ні­ку ча­го ў 2014-ым зас­таў­ся без пра­піс­кі. Спра­ба­ваў неш­та да­ка­заць, але ні­чо­га не ат­ры­ма­ла­ся…

З баць­коў­скай ква­тэ­ры Ле­а­нід зноў сы­шоў у ні­ку­ды.

– І ку­ды вы жыць пай­шлі?

– Жыў у сяб­роў, пры кас­цё­ле…. Пе­ра­бі­ваў­ся дроб­най пра­цай… З га­ла­са­мі, якія я чую, я жы­ву. Я про­ста не за­цык­лі­ва­ю­ся на іх. Я ма­гу ад­роз­ніць рэ­аль­нае ад не­рэ­аль­на­га.

– Ці пры­ма­лі да­па­мо­гу ад ва­лан­цё­раў?

– Так, пры­ма­лі. Ды і сам аказ­ваў.

Ле­а­нід да­лу­чыў­ся да вя­до­ма­га ў ко­лах бяз­дом­ных Юрыя Іва­на­ві­ча, які тры­мае свой пры­ту­лак для бяз­дом­ных і да­па­ма­гае ім са­цы­я­лі­за­вац­ца і вып­раў­ляць па­мыл­кі мі­ну­ла­га. Там бяз­дом­ныя хо­дзяць на сво­е­а­саб­лі­выя «за­дан­ні»: да­па­ма­га­юць тым, ка­му яшчэ горш. Нап­рык­лад, не­каль­кі ра­зоў на ты­дзень яны хо­дзяць да са­мот­ных лю­дзей з ін­ва­лід­нас­цю, якія ля­жаць у сва­іх ква­тэ­рах, яны мя­ня­юць ім бя­ліз­ну, ап­ра­цоў­ва­юць ра­ны, га­ту­юць па­ес­ці… Да­па­ма­гаў та­кім лю­дзям і Ле­а­нід.

/

«Уя­ві­це, ча­ла­век га­да­мі ля­жыць адзін до­ма. А да яго ня­ма ні­ко­му спра­вы. Ці ўя­ві­це бяз­дом­на­га, у яко­га но­гі ад­мо­ві­лі, вось ён ва­ля­ец­ца на вак­за­ле. Па яго трэ­ба па­е­хаць і пры­вез­ці».

/

Са­лод­кі пры­смак жыц­ця

На­пэў­на, жыц­цё Ле­а­ні­да па­мя­ня­ла­ся та­ды. Ка­лі не­каль­кі га­доў та­му ён прыйшоў у клуб­ны дом «Ад­кры­тая ду­ша», дзе да­па­ма­га­юць лю­дзям з псі­хіч­ны­мі асаб­лі­вас­ця­мі. «Я про­ста ха­дзіў ка­ля Чыр­во­на­га кас­цё­ла. Ад­чу­ваў пэў­ную не­саб­ра­насць, кан­флікт з са­мім са­бой… Мне там і пра­па­на­ва­лі пры­ехаць сю­ды. Пры­ехаў, пер­шая дум­ка – мя­не хо­чуць сха­ваць, але гэ­та ўжо па­ніч­ныя ата­кі па­ча­лі­ся. Ну, зай­шоў. Ха­дзіў і гля­дзеў. Злы ха­дзіў, ні з кім не раз­маў­ляў».

А пас­ля Ле­а­нід па­чаў пра­ца­ваць з псі­ха­тэ­ра­пеў­там, псі­хо­ла­гам. Пак­ры­се ў яго ду­шы стаў на­во­дзіц­ца па­ра­дак. «Ка­лі ідзеш па да­ро­зе, заў­жды сус­трэ­нец­ца ар­га­ні­за­цыя, якая да­па­мо­жа», – пе­ра­ка­на­ны Ле­а­нід.

За­раз Ле­а­нід зноў пра­цуе на «Лу­кой­ле». Вы­ра­шае пы­тан­не з афар­млен­нем пен­сіі.

– Што да­па­ма­гае сён­ня жыць? – раз­ва­жае Ле­а­нід. – Мне па­да­ба­ец­ца, ка­лі лю­дзі звяр­та­юц­ца да мя­не і про­сяць да­па­мо­гі. Час­та лю­дзі ка­жуць, што хо­чуць за­няц­ца біз­не­сам, за­ра­біць шмат гро­шай… А я ка­жу, каб кла­па­ці­лі­ся больш аб ду­шы… Што з тых гро­шай, якія ты не змо­жаш у вы­ні­ку ні­ку­ды ўзяць?

За­раз Ле­а­нід з да­па­мо­гай юрыс­та ад­наў­ляе да­ку­мен­ты, жы­ве ў сяб­ра. Але на­конт да­ху над га­ла­вой ён не пе­ра­жы­вае: ска­за­на ж у Біб­ліі, каб не кла­па­ці­лі­ся пра гэ­та. А Ле­а­нід усё час­цей стаў звяр­тац­ца да Бо­га. Вось ён і кла­по­ціц­ца пра ін­шае: каб няг­ле­дзя­чы на свой ды­яг­наз, быць заў­жды ў гар­мо­ніі і шчы­рас­ці з са­бой і з ты­мі, хто яго ата­чае. Ён ад­на­віў ста­сун­кі з сяб­ра­мі, з які­мі пас­ва­рыў­ся яшчэ не­ка­лі даў­но… Са­мае га­лоў­нае – змог на­ла­дзіць ад­но­сі­ны са сва­і­мі дзець­мі… праз 15 га­доў! Ме­на­ві­та столь­кі яму спат­рэ­бі­ла­ся, каб зра­зу­мець, што ў жыц­ці важ­нае, а што – дру­гас­нае. «Я 20 га­доў пат­ра­ціў на ар­гу­мен­та­ван­ні тых ра­шэн­няў, якія пры­во­дзяць у тру­бу», – пад­су­моў­вае Ле­а­нід.

Ле­а­нід п’е тра­вы – ду­шы­цу, мя­ту, ва­ляр’ян, лі­пу: ён аса­біс­та пе­ра­ка­на­ны, што яны яму да­па­ма­га­юць у яго хва­ро­бе. Ле­а­нід ка­жа, што дзя­ку­ю­чы ком­плек­снай тэ­ра­піі, якую яму аказ­ва­юць у клуб­ным до­ме, па-ін­ша­му стаў ад­чу­ваць рэ­ча­іс­насць. «Мой дзень пра­хо­дзіць па-ін­ша­му. У мя­не ёсць жа­дан­не жыць. Жа­дан­не ра­біць доб­рае. Гэ­та не­ве­ра­год­ны стан!»

Час­та мы ба­чым на ву­лі­цы ба­дзяг, ад якіх хо­чац­ца звяр­нуць на ін­шы бок ву­лі­цы… Але ж не­ка­лі ў ча­ла­ве­ка бы­ло ўсё: пра­ца, сям’я, кут. Маг­чы­ма, ён няп­ра­віль­нае ра­шэн­не пры­няў. Ці не змог з са­ма­га па­чат­ку па­сяб­ра­ваць са сва­ім ды­яг­на­зам… Але ка­лі па­раз­маў­ляць з гэ­тым ба­ра­да­тым ба­дзя­гам, то мож­на па­чуць вель­мі муд­рую, не­ад­наз­нач­ную спа­вя­даль­ную гіс­то­рыю нак­шталт той, што рас­па­вёў Ле­а­нід. І хто ве­дае, маг­чы­ма, твая не­а­бы­я­ка­васць здо­лее стаць апош­няй кроп­ляй ва ўжо амаль поў­ным ста­ка­не бяз­дом­на­га. Кроп­ляй, якая да­па­мо­жа яму вып­лыць на па­вер­хню са дна.

Вікторыя Чаплева
Фота аўтара