«Не ўсе раны прыкметныя». Гісторыя Ганны, якая праз творчасць распавядае аб псіхічным здароўі

Сёння размаўляць на тэму дэпрэсіі важна як ніколі. Тым больш, важна казаць пра псіхічныя захворванні на той пляцоўцы, куды кожны можа прыйсці і паслухаць. Зараз такой пляцоўкай стаў Цэнтр сучаснага мастацтва на вуліцы Някрасава ў Мінску. 19 лютага тут адкрылася выстава арт-дызайнера Ганны Александронец «Дэпрэсія: не ўсе раны прыкметныя». Тым больш, наведвальнікі могуць не проста паглядзець творы сучаснага мастацтва на тэму псіхічнага здароўя, але і паўдзельнічаць у лекцыях, майстар-класах і дыскусіях клубнага дому «Адкрытая душа», якія будуць праходзіць, пакуль дзейнічае выстава.

З навукі – у мастацтва

Выстава Ганны «Дэпрэсія: не ўсе раны прыкметныя» складаецца з плакатаў з фатаграфіямі, ілюстрацыямі і тэкстам. Усе яны раскрываюць няпростую тэму для грамадства – тэму псіхічнага здароўя. Мастачка намагалася сказаць, што да псіхічных захворванняў можна ставіцца інакш, чым гэта агульна прынята ў грамадстве. Яна як ніхто ведае, як гэта – жыць з такім захворваннем, бо не так даўно ёй паставілі дыягназ «трывожна-дэпрэсіўнае расстройства».

Ганна з дзяцінства марыла быць мастачкай. Але, як часта бывае, маці не лічыла гэта за прафесію. Яна лічыла, што ёй лепш быць доктарам. У рэшце рэшт, Ганна апынулася на хімічным факультэце БДУ. Пасля яго сканчэння пайшла па навуковым шляху: спачатку была магістратура, пасля – аспірантура.

– Чаму абралі навуковы шлях, калі сэрца хацела іншага? – пытаю ў Ганны.

– Я разважала аб гэтым і вырашыла, што рабіла па інерцыі. Маці некалі падштурхнула да гэтага – і я ў сваю чаргу пакацілася па гэтым шляху.

Аднак маляванне Ганна не кідала: «Са мной заўсёды была творчасць». Пасля таго, як два гады адвучылася ў аспірантуры, яна вырашыла ўсё ж кінуць навуку і пайсці за сваёй марай: Ганна паступіла на факультэт графічнага дызайну ў Акадэмію мастацтваў.

– Там я нарэшце адчула, што я на сваім месцы, – узгадвае Ганна. – Мне вельмі падабалася хадзіць на пары, маляваць, размаўляць з людзьмі, якія, як і я, вярнуліся да мастацтва, сышоўшы ад нечага іншага.

Праца і захапленне

Не так даўно Ганна скончыла Акадэмію мастацтваў. Зараз яна займаецца вёрсткай і дызайнам кніг. Працу не шукала: яна знайшла яе сама. Яна напісала кнігу пра адну з тэхнік альпінізму і шукала спонсараў, якія б маглі яе надрукаваць. Так знайшліся людзі, якія на той момант адчынялі краму і шукалі дызайнера кніг. Яны не толькі выдалі кнігу Ганны, але і ўзялі дзяўчыну на працу. Да таго ж Ганна не проста вярстае кнігі. Яна піша артыкулы, робіць ілюстрацыі, стварае лагатыпы.
Акрамя творчасці, Ганна захапляецца альпінізмам.

– Упершыню ў горы я пайшла на курсе чацвёртым хімфаку. Мая сяброўка доўга займалася скалалажаннем, таму аднойчы завяла мяне на скаладром. Там мне спадабалася, таму ў хуткім часе мы пайшлі ў горы. Горы настолькі захапілі мяне, што я працягнула ў іх хадзіць.

Дзяўчына была ў Татрах, Цянь-Шані, Каўказе, Альпах… Любімыя горы Ганны – зімовыя. Таму кожную зіму яна ездзіла ў Кыргызстан, хадзіла ў Цянь-Шань.

Дыягназ

Дыягназ «трывожна-дэпрэсіўнае расстройства» паставілі Ганне нядаўна. «У мяне раней была трывога, я шмат думала аб будучыні, – узгадвае дзяўчына першыя сімптомы. – Былі нявырашаныя праблемы з маці, шмат комплексаў. Доўгі час я думала, што ў мяне проста такі характар. Ды і людзі з майго асяроддзя раілі мне больш працаваць над сабой і пераконвалі, што ў мяне не было ніякай хваробы. Я баялася ісці да ўрача, бо ў галаве жылі стэрэатыпы: думала, што, калі я схаджу да псіхіятра, ён паставіць мне дыягназ – і сапсуе ўсё жыццё».

У мінулым годзе ў гарах Ганна пазнаёмілася з доктарам, які хварэе на дэпрэсію. Ганна распавяла пра свае праблемы, і мужчына параіў ёй схадзіць да спецыяліста. Так яна пачала хадзіць да ўрача. «Мне выпісалі лекі, якія я стала прымаць. І зараз я адчуваю, што якасць майго жыцця палепшылася, але наперадзе яшчэ шмат працы».

Арт-праект на тэму дэпрэсіі і стыгматызацыі

Не так даўно Ганна пайшла вучыцца ў анлайн-школу, дзе на выхадзе мусіла зрабіць творчы праект: «Я выбрала тэму «дэпрэсія і стыгматызацыя», бо хацела браць гэтую тэму на дыпломны праект у Акадэміі мастацтваў, але не мела дастаткова часу, каб падрыхтаваць. Тэму дыпломнай працы прыйшлося памяняць, але ідэя праекта пра дэпрэсію і стыгматызацыю заўжды са мной была, у выніку, я змагла здзейсніць яе ў межах анлайн-школы».

/

Арт-праект Ганны – гэта плакаты з малюнкамі і надпісамі на тэму дэпрэсіі і стыгматызацыі. На плакатах – сябры Ганны з пластычнага тэатра «ІнЖэст». Дзяўчына зрабіла фотасесію з акцёрамі тэатра, дапоўніла фатаграфіі тэкстам і ілюстрацыямі.

/

Працаваўшы над праектам, Ганна паглыблялася ў тэму псіхічнага здароўя, праводзіла апытанкі, размаўляла з людзьмі. «Я даведалася пра жудасную статыстыку. Аказваецца, 2/3 ад колькасці суіцыдаў звязаны з дэпрэсіяй. Да таго ж людзі мяркуюць, што гэтая хвароба – кара за грахі, а не звычайнае захворванне».

Калі Ганна скончыла працаваць над плакатамі, то стала шукаць пляцоўкі, дзе б можна было іх паказаць. У тым ліку яна спытала пра гэта ў свайго псіхатэрапеўта. Ёй параілі звярнуцца ў Клубны дом «Адкрытая душа». Так, разам з актывістамі Клубнага дома Ганна абмяркоўвала, каб на выставе былі не проста яе працы, але і актыўнасці, у якіх маглі б паўдзельнічаць наведвальнікі. Гэта здзейснілася.

Падчас адкрыцця выставы 19 лютага наведвальнікі маглі паўдзельнічаць у арт-тэрапіі. І гэта далёка не ўсё: падчас працы выставы на працягу некалькі тыдняў у музеі будуць праходзіць лекцыі, сустрэчы і дыскусіі на тэму псіхічнага здароўя.

– Што вы адчуваеце пасля адкрыцця выставы? – пытаю ў Ганны.

– Калі мастак нешта стварае, то гэта «нешта» мусіць выклікаць эмоцыі ў гледача. Мне без розніцы, будуць гэта негатыўныя ці пазітыўныя эмоцыі. Аднак падчас выставы да мяне падыходзілі людзі і казалі «дзякуй».

Вікторыя Чаплева
Фота з асабістага архіва Ганны Александронец